भाग १: व्ही वाय कॅनिस मेजॉरिस
लेखमालेच्या मागच्या भागात आपण पाहिले की तार्‍याची तेजस्विता म्हणजे काय? आणि ही तेजस्विता कोणत्या २ प्रमुख घटकांवर अवलंबून असते?
तार्‍यांची तेजस्विता पुढील २ प्रमुख घटकांवर अवलंबून असते
१. तार्‍याचे तापमान
आणि
२. तार्‍याचे आकारमान
तर या पहिल्या भागात आकारमान या घटकाच्या अनुषंगाने ज्ञात खगोलविश्वातील आकाराने सर्वात मोठा तारा व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस याचा आढावा आपण घेऊयात.
व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस या तार्‍याची माहिती घेण्याअगोदर पुढील एक चित्र पाहूयात.
पुढील तुलनात्मक चित्रामुळे आपल्या लक्षात येईल की आपल्याला एवढ्या लांब अंतरावरुन घामाच्या धारा आणण्याची क्षमता असलेला आपला हा सूर्य विश्वाच्या पसार्‍यातील एक नगण्य तारा आहे. असे असले तरी पृथ्वीसारख्या ग्रहावर आपणा मानवांची जी उत्क्रांती झालेली आहे त्यामुळे हाच नगण्य असलेला हा सूर्य एक अतिमहत्त्वाचा तारा होतो.
पुढील चित्रात सूर्य, अ‍ॅक्टरस (स्वाती हा तारा) आणि व्ही.वाय. कॅनिस मेजॉरिस या तार्‍यांची तुलना केलेली आहे.
हे चित्र पाहताना कॄपया हे ध्यानात घ्यावे की यातील स्वाती या तार्‍याचे आकारमान शनी ग्रहाच्या भ्रमणकक्षे एवढे आहे. हे लक्षात घेतले म्हणजे व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस च्या पोटात आपण कुठे असू याचा थोडाफार अंदाज बांधता येईल 
या चित्रानंतर थेट सूर्य आणि व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस ही तुलना पहा.
अजून एक तुलना:
सूर्य आणि व्ही.वाय. कॅनिस मेजॉरिस
संपूर्ण आकाराशी तुलना:
कॅनिस मेजॉरिस बद्दल दोन मुख्य विरोधी मते आहेत. एक विचार असा आहे की हा जास्त करुन वायुचा गोळा अधिक आहे ज्यामुळे त्याचा पृष्ठभाग प्रत्यक्षात मंगळ ग्रहाच्या कक्षेइतकाच असू शकेल.
पण सर्वमान्य सिद्धांतानुसार व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिसचे आकारमान तेवढेच आहे जेव्हढ्याचा अंदाज केला आहे.
दिलेली चित्रे वाचकांना 'अबबब' म्हणायला आणि थोडेफार मंथन करण्यासाठी पुरेशी ठरावीत 
खुलासा: या लेखात वापरण्यात येणारी अथवा वापरली गेलेली सर्व छायाचित्रे मायाजालावरुन घेण्यात आलेली आहेत. त्या छायाचित्रांचे सर्व हक्क त्या त्या संस्थेकडे राखीव आहेत. वाचकांच्या सोयीसाठी त्यात माफक बदल मी केले आहेत.
आता व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस या अवाढव्य तार्‍याची थोडी माहिती पाहूयात.
आपल्या सूर्यापेक्षा जवळपास २,१०० पटींने मोठ्या आकाराचा असा हा लाल रंगाचा राक्षसी तारा आहे.
आपल्यापासून व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस ४,९०० प्रकाशवर्षे अंतरावर आहे. म्हणजेच या तार्‍याचे जे स्वरुप आज आपण पाहतो आहे ते ४,९०० वर्षांपूर्वीचे पाहतो आहे. आत्ता चालू क्षणी तिथे काय परिस्थिती असेल हे माहिती करुन घेण्याचे कोणतेही तंत्र आपल्याकडे उपलब्ध नाही. लाल रंगाच्या राक्षसी तार्‍याची परिणती सर्वसाधारणपणे सुपरनोव्हा म्हणजे महास्फोटात होते त्यामुळे व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस हा तारा आज अस्तित्त्वात असण्याची शक्यता कमीच आहे.
व्ही.वाय. कॅनिस मेजॉरिस हा बृहल्लुब्धक म्हणून ओळखला जातो. आकाशातील याचे स्थान ओळखायचे असेल तर तुम्हाला सर्वप्रथम लुब्धक (शिकार्‍याचा कुत्रा) या तारकासमूहाची माहिती करुन घ्यावी लागेल. या तारकासमूहातील हा तारा व्ही.वाय. या नावाने ओळखला जातो. या तारकासमूहात अनेक महाकाय तारे आहेत जे आपल्या सूर्यापेक्षा कित्येक पटींनी मोठे आहेत. पण त्या सर्वांत व्ही.वाय. कॅनिस मेजॉरिस आकाराने मोठा असल्याने भाव खाऊन जातो व त्यांच्याकडे दुर्लक्ष होते.
ग्रीक पुराणकथांनुसार मृग नक्षत्रातील हरणाच्या आकृतीच्या मागावर असलेल्या व्याधाच्या दोन कुत्र्यांपैकी मोठा कुत्रा हा बृहल्लुब्धक (कॅनिस मेजॉरिस) मानला जातो. राजन्य (इंग्रजी नाव रिगेल) हा मृग नक्षत्रातला सर्वांत तेजस्वी, तसेच रात्रीच्या आकाशातला सहावा तेजस्वी तारा आहे. त्याची दृश्यप्रत ०.१८ आहे. दृश्यप्रत म्हणजे तार्‍याची तेजस्विता. दृश्यप्रत कशी मोजतात? तर एखाद्या तार्‍याची तेजस्विता म्हणजेच त्याचा प्रखरपणा किंवा अंधुकपणा याची माहिती करुन घेण्यासाठी त्याला दृश्य प्रत दिली जाते. सर्वसाधारण दृश्य प्रत १ मानून त्यानुसार इतर तार्‍यांच्या तेजस्वितेची दॄश्यप्रत ठरवतात. म्हणजे ज्या तार्‍याचा प्रखरपणा १ पेक्षा जास्त असेल त्याला ऋण संख्येत मोजले जाते. सर्वसाधारण डोळ्यांना जास्तीत जास्त ६ दृश्यप्रत असलेले तारे पाहता येतात. ज्या तार्‍याची ऋण दॄश्य प्रत जेवढी जास्त तेवढा तो तारा जास्त प्रकाशमान आहे असे म्हणतात. ७ व त्यापेक्षा जास्त दॄश्यप्रतीचे तारे पाहण्यासाठी दुर्बिणीची मदत घ्यावी लागते.
पुढील नकाशावरुन आकाशात मृगनक्षत्र शोधता येईल. मृग नक्षत्रातील व्याधाचा तारा म्हणजे नभोमंडलाचे भूषणच आहे. यासारखा दुसरा तेजस्वी तारा आकाशात दिसत नाही. त्यामुळे व्याधाच्या तार्‍याजवळच व्ही.वाय.कॅनिस मेजॉरिस शोधता येईल. आकाशातील अतितेजस्वी तार्‍याच्या शेजारीच आकाराने सर्वात मोठा असलेला तारा असा विरोधाभास आपल्याला बघायला मिळतो हे आपले एक भाग्यच म्हटले पाहिजे.
व्याधाच्या (सिरस) तार्‍याभोवती मी गुलाबी रंगाने २ गोल केले आहेत , त्यावरुन कॅनिस मेजॉरिस शोधायला अडचण पडू नये. मृग नक्षत्र जवळपास सर्वांनाच माहिती असते, तरीसुद्धा दिलेल्या नकाशाच्या आकारावरुन व पुढील चित्रावरुन आकाशात हे मृगनक्षत्र ओळखता यावे.
बृहल्लुब्धकाचा हा भाग किती महत्त्वाच्या तार्‍यांनी भरलेला आहे ते पुढील नकाशावरुन स्पष्ट होईल.
तर
हबल टेलिस्कोप ने टिपलेले या महाकाय तार्‍याचे विहंगम दॄष्य
आणि सर्वात शेवटी व्ही.वाय. कॅनिस मेजॉरिस या तार्‍याची आपल्या ग्रहमालेतील महाकाय वाटणार्‍या ग्रहांशी तुलना किती अर्थहीन आहे हे दाखवणारे हे चित्र
