खगोलविश्व : पश्चिम क्षितिजावर शुक्र आणि बुध या ग्रहांचे विहंगम दृश्य

मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो,



आकाशातले ग्रह तारे नेहमीच आपल्याला मोहीनी घालत आले आहेत. सध्या असेच एक सुंदर दृश्य पश्चिम क्षितिजाची शोभा वाढवत आहे. नुसत्या डोळ्यांनी पूर्व क्षितिजावर "शुक्र" आणि "बुध" हे ग्रह अगदी एकमेकांच्या शेजारी दिसत आहेत. प्रत्यक्षात एकमेकांपासून कित्येक कोटी किलोमीटर अंतरावर असलेल्या या दोन ग्रहांची ही युती आभासी असली तरी आपल्या पृथ्वीवासियांसाठी एक विहंगम खगोलीय घटना आहे. तेव्हा पश्चिम क्षितिजावर संध्याकाळी दिसणारे दॄष्य कसे होते ते कालच्या या सूर्यास्तानंतर लगेचच घेतलेल्या छायाचित्रात पहा आणि पुढचे कित्येक दिवस तुम्ही प्रत्यक्ष पाहून या खगोलीय घटनेचा आस्वाद घ्या. शक्यतो बुध आणि शुक्र हे २ ग्रह एवढ्या जवळ दिसत नाहीत. पण सध्या यांची युती अगदी रंगात आली आहे

गुरु सध्या चंद्राच्या जवळ आहे. पण नेहमी ही स्थिती रहात नाही याचे कारण चंद्र आपल्या पृथ्वीभोवती भ्रमण करायला २७.३ दिवस घेतो, त्यामुळे दर दिवशी तो उगवतो ती वेळ वेगळी असते.

शुक्राचे तेज गुरुच्या तुलनेत जास्त असते म्हणून वरील चित्रात तो सर्वात ठळक दिसतोय. तेजस्वितेच्या बाबतीत गुरु महाराजांचा क्रमांक शुक्र महोदयानंतर लागतो wink

चित्रात गुरु नाहिये
तो असा दुसर्‍या बाजूला होता...


सध्या आकाशात अनेक विहंगम दृश्ये बघावयास मिळत आहेत. येत्या १५ - १९ नोव्हेंबर दरम्यान रात्री आकाशात उल्कांचा वर्षाव दिसणार आहे.

पण हे झाले कधीतरी घडणार्‍या खगोलीय घटनांबाबत. चित्रा आणि स्वाती या जेव्हा आकाशात प्रवेश करतात तेव्हा अर्ध्या आकाशाचे वैभव हिरावून दिमाखदारपणे चमकत असतात.

सप्तर्षी तारका समूहातील पहिल्या दोन तारकांना जोडून एक रेषा सरळ काढली की आपल्याला ध्रुव तारा दिसतो. तद्वतच चित्रा आणि स्वातीचा शोध घेण्यासाठी सप्तर्षी च्या शेवटच्या दोन तारकांचा आधार घ्यावा लागतो. खरे तर या तारकांचे तेजच त्यांची ओळख आहे. पण नवख्या माणसाला ह्याच चित्रा आणि स्वाती आहेत याची खात्री पटवण्यासाठी सप्तर्षीचे शेपूट उपयोगी पडते.
चित्रा आणि स्वाती अशा दिसतात. त्यांना कसे ओळखायचे ते पुढील नकाशावरुन स्पष्ट व्हावे.

From

चित्राचे इंग्रजी नाव आहे स्पायका आणि स्वातीचे आहे आर्क्टरस

चित्रा ही सूर्यापुढे थोडी लाजते. एक नीलवर्णी बटू तारा आहे हा.

स्वाती मात्र त्याबाबतीत एकदम बिनधास्त आहे. स्वाती हा तारा दिसतो खूप मनोरम. पण आपल्या सूर्यमहाराजांचे हिच्यापुढे काहीच चालत नाही. भास्कर महाराजांची नजर कायम झुकलेलीच असती या स्वातीपुढे. आपल्या सूर्याच्या तुलनेत ही स्वाती त्याला अगदी कडेवर घेऊन फिरेल अशी महाकाय आहे. केव्हढी ते पुढील चित्रावरुन स्पष्ट व्हावे.


सूर्यमालेतील शनि ग्रहाची कक्षा जेवढी आहे तेवढा या स्वातीचा आकार आहे. एक राक्षसी तारा असल्यामुळे स्वातीचा आकार दिवसेंदिवस फुगत चालला आहे.

सध्या या चित्रा आणि स्वातीचे सौंदर्य पश्चिम आकाशात रात्री केव्हाही पाहता येईल. साडे-आठ साडे- नऊ ही योग्य वेळ ठरावी.



या लेखातील व माझ्या प्रतिसादांत वापरण्यात आलेली छायाचित्रे वा रेखाचित्रे मायाजालावरुन घेतलेली आहेत. आवश्यकतेनुसार मी थोडे फार बदल केले आहेत. या सर्व चित्रांचे हक्क त्या त्या संस्थेकडे राखीव आहेत.

Comments

Popular Posts